Опцион хэлцэл гэж юу вэ?

Опцион хэлцэл нь санхүүгийн зах зээл дээр өргөн хэрэглэгддэг үүсмэл санхүүгийн хэрэгсэл юм. Энэ нь худалдан авагчид ирээдүйд тодорхой хөрөнгийг урьдчилан тохиролцсон үнээр худалдан авах эсвэл худалдах эрхийг олгодог гэрээ юм. Бусад хэлцлүүдээс ялгарах гол ялгаа нь тус хэлцлээр олгогдсон эрхийг ашиглах эсэх нь зөвхөн худалдан авагчийн шийдвэрээс хамаарах бөгөөд тус эрхийг эдлэхийн тулд опцион хэлцлийн үнийг хэлцлийн худалдагч талд төлдөг.

Опцион хэлцэл нь үндсэн хоёр төрөлтэй байдаг. Үүнд:

  • Худалдан авах буюу “Call option”: Тухайн арилжаалагдаж буй хөрөнгийг урьдчилан тохиролцсон үнээр худалдан авах эрхийг олгодог. Жишээ нь: Нэгж хувьцааг 3-н сарын дараа 100 төгрөгөөр худалдаж авах эрхтэй опцион хэлцэл хийсэн гэж үзье. Хувьцааны үнэ 3 сарын дараа 120 төгрөг болж өссөн гэж үзвэл хөрөнгө оруулагч 20 төгрөгийн ашгийг хүртэнэ. Харин 80 төгрөг болж буурсан тохиолдолд хөрөнгө оруулагч 20 төгрөгийн алдагдал хүлээх эрсдэл үүсэх бөгөөд энэ тохиолдолд алдагдал хүлээж, хэлцлийг биелүүлэхгүй, “option premium” буюу хэлцлийн шимтгэлийг төлөөд гэрээг дуусгавар болгож болно.
  • Худалдах опцион буюу “Put option”: Тухайн арилжаалагдаж буй хөрөнгийг урьдчилан тохиролцсон үнээр худалдах эрхийг олгодог. Жишээ нь: Нэгж хувьцааг 3-н сарын дараа 100 төгрөгөөр худалдаж авах “Put option” гэрээг байгуулсан гэж үзье. Гэрээний хугацааны эцэст хувьцааны үнэ 80 төгрөг байх үед хөрөнгө оруулагч хувьцаа тус бүр дээр 20 төгрөгийн ашиг хүртэнэ. Эсрэгээрээ 120 төгрөгт хүрвэл 20 төгрөгийн алдагдал хүлээх эрсдэл үүсэх бөгөөд энэ тохиолдолд алдагдал хүлээж, хэлцлийг биелүүлэхгүй “option premium” буюу хэлцлийн шимтгэлийг зөвхөн төлөөд гэрээг дуусгавар болгож болно.

Энэ төрлийн хэлцлийн давуу тал нь хөрөнгө оруулагчийг эрсдэлээс хамгаалах боломж олгохоос гадна эрсдэлийн дээд хэмжээг тогтмол байлгадаг онцлогтой.