Орчин үеийн санхүүгийн зах зээл дээрх хамгийн чухал үүсмэл санхүүгийн хэрэгслүүдийн нэг нь своп хэлцэл юм. Хэлцэл хийж буй талууд тухайн үеийн ханшаар тохиролцон тодорхой хугацааны туршид мөнгөн урсгал эсвэл хөрөнгөө солилцох гэрээ байгуулах үйл явц бөгөөд компаниуд, санхүүгийн байгууллагууд, хөрөнгө оруулагчдын өргөн ашигладаг хэрэгсэл юм.
Своп хэлцлийн үндсэн ойлголт
Своп хэлцэл нь хоёр тал тодорхой үнийн дүнтэй, хугацаатай, тохиролцсон нөхцөл бүхий хэрэгслийг солилцох гэрээ юм. Хэлцлийн гол зорилго нь эрсдэлийг бууруулах, хөрөнгө оруулалтын зардлыг оновчтой болгох, санхүүгийн уян хатан байдлыг нэмэгдүүлэхэд оршино.
Своп хэлцэл нь олон хэлбэртэй боловч хамгийн түгээмэл нь хүүгийн своп, валютын своп, барааны своп, зээлийн эрсдэлийн своп гэсэн төрлүүд байдаг. Монгол Улсад валютын своп хэлцэл банкyудын хооронд түгээмэл ашиглагдаж байна.
Своп хэлцлийн төрлүүд ба тэдгээрийн хэрэглээ
Жишээ: Нэг компани хувьсах хүүтэй зээлтэй бол тогтмол хүүтэй болгохын тулд өөр нэгэн талтай хүү солилцох гэрээ байгуулж, өөрийн санхүүгийн тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлж болно.
Жишээ: АНУ-ын компани еврогоор санхүүжилт татах шаардлагатай бол еврогийн эх үүсвэртэй компанитай доллар, еврогийн валют своп гэрээ байгуулж, валютын ханшийн эрсдэлээс сэргийлж чадна.
Жишээ: Газрын тос олборлогч компани ирээдүйд үнэ буурах эрсдэлээс хамгаалах үүднээс худалдан авагч талтай тогтмол үнээр газрын тос солилцох гэрээ байгуулж болно.
Жишээ: Банк зээл олгохдоо тухайн зээл төлөгдөхгүй байх эрсдэлээс хамгаалах үүднээс өөр санхүүгийн байгууллагатай CDS буюу зээлийн своп хэлцэл хийж болно.
Своп хэлцэл нь санхүүгийн зах зээл дээрх эрсдэлийг удирдахад маш чухал хэрэгсэл бөгөөд тус хэлцлийг ашиглахад нарийн тооцоо, судалгаа шаарддаг. Компаниуд болон хөрөнгө оруулагчид өөрсдийн эрсдэлийг багасгах, санхүүгийн тогтвортой байдлыг нэмэгдүүлэхийн тулд своп хэлцлийг түгээмэл ашигладаг.